لیکن پلان (LP) یک بیماری پوستی است که برخی مواقع نیز در پوست سر، ناخن‌های دست، ناخن‌های پا، داخل دهان یا غشاهای مخاطی اندام تناسلی ظاهر می‌شود. لیکن پلان می‌تواند بدون درمان و به صورت خود به خودی برطرف شود؛ اما با درمان‌های تهاجمی، مزمن‌تر خواهد شد. علت التهاب منجر به بروز لیکن پلان هنوز ناشناخته مانده است. آکوتان نیز نوعی ویتامین A می‌بتشد که مقدار چربی آزادشده توسط غدد چربی در پوست را کاهش می‌دهد و به تجدید سریع‌تر پوست یاری می‌رساند. آکوتان برای درمان آکنه ندولار شدید و درمان‌ناپذیر همراه با روش‌های دیگر ازجمله آنتی‌بیوتیک‌ها استفاده می‌شود. اما آیا خشک شدن پوست که در برخی مواقع با مصرف داروی آکوتان رخ می‌دهد، همان بیماری لیکن پلان است؟. با ما همراه باشید تا این موضوع را مورد بررسی قرار دهیم.
آشنایی با آکوتان
آکوتان نام تجاری داروی عمومی ایزوترتینوئین است. این دارو در گروه داروهای رتینوئیدی قرار دارد. رتینوئیدها از ویتامین A به دست می‌آیند و در سال 1982 توسط سازمان غذا و داروی ایالات‌متحده (FDA) برای درمان آکنه‌های شدید و مقاوم به درمان تایید شدند. آکوتان برخلاف رتینوئیدهای دیگر که موضعی هستند، یک داروی خوراکی محسوب می‌شود. این دارو به درمان چندین عامل اصلی موثر در ایجاد آکنه، مانند تولید روغن اضافی، مسدود شدن منافذ، التهاب و موارد دیگر یاری می‌رساند.
مصرف داروی آکوتان برای درمان نوعی آکنه شدید به نام آکنه ندولار مقاوم توصیه می‌شود. این آکنه‌ها باعث تورم و ندول‌های دردناک روی پوست خواهند شد و با درمان‌های دیگر مانند آنتی‌بیوتیک‌ها رفع نمی‌شوند.
آکوتان نیز مانند بسیاری از داروها، چندین کاربرد خارج از برچسب نیز دارد. این‌ها مواردی هستند که ایزوترتینوئین برای درمان آن‌ها توسط FDA تایید نمی‌شود. با این حال، گاهی اوقات پزشکان در صورت صلاح‌دید، آن را برای اهداف درمانی دیگری نیز تجویز می‌کند. نمونه‌هایی از کاربردهای خارج از برچسب این دارو به شرح زیر هستند.
- آکنه کیستیک شدید
- آکنه‌ای که باعث ایجاد جای زخم می‌شود.
- آکنه متوسط
- لنفوم سلول T جلدی
- نوروبلاستوما
- پیشگیری از سرطان سلول سنگفرشی، نوعی سرطان پوست در بیماران پرخطر.
- آکنه روزاسه
لیکن پلان چیست؟
لیکن پلان یک بیماری شایع است که باعث التهاب (تورم و تحریک) روی پوست یا داخل دهان بیمار می‌شود. لیکن پلان باعث ایجاد بثوراتی روی پوست فرد خواهد شد که معمولا خارش نیز به همراه دارد. بروز این بیماری در داخل دهان، ممکن است باعث سوزش یا درد بشود. علت بروز لیکن پلان معمولا مشخص نیست، اگرچه علل احتمالی آن می‌توانند به شرح زیر باشند.
- هپاتیت سی یا ویروسی که به کبد بیمار حمله می‌کند.
- برخی از داروهایی که برای درمان فشارخون بالا، دیابت، بیماری قلبی و مالاریا مورد استفاده قرار می‌گیرند.
- می‌تواند ناشی از واکنش بدن فرد به پر کردن دندان با فلز باشد.
- یک واکنش خود ایمنی، به این معنی که سیستم دفاعی خود بدن می‌تواند به اشتباه به سلول‌های دهان و پوست شما حمله کند.
بیشتر بخوانید: پانچ پوستی برای درمان جای جوش
افراد در معرض خطر لیکن پلان
افراد در هر سن و با هر نژاد از هر دو جنس می‌توانند در معرض خطر ابتلا به لیکن پلان قرار داشته باشند. با این حال، این بیماری به ندرت در کودکان خردسال و افراد مسن دیده می‌شود و بیشتر در افراد 30 تا 60 ساله رخ می‌دهد. گفتیم که دلیل بروز لیکن پلان ناشناخته است، اما برخی از افراد مبتلا به هپاتیت سی و عفونت کبد نیز به این بیماری مبتلا هستند. البته افراد مصرف‌کننده داروهای خاصی نیز ممکن است دچار جوش‌هایی شبیه به لیکن پلان (لیکن پلان ناشی از مصرف دارو) شوند. ازجمله این داروهای مشکوک به ایجاد خشکی پوست می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- داروهای فشارخون بالا (تنظیم فشارخون) ازجمله دیورتیک‌ها، مهارکننده‌های ACE و مسدودکننده‌های کانال کلسیم
- داروهای دیابت، ازجمله سولفونیل اوره‌ها
- ایبوپروفن یا ناپروکسن
- داروهای ضد مالاریا
- پنی‌سیلامین
- کتوکونازول
با این حال، مصرف داروی آکوتان به صورت بیش از حد در زمان ابتلا به لیکن پلان می‌تواند موجب تشدید علایم بیماری شود.
بیشتر بخوانید: از بین بردن جای جوش با لیزر | نکات مهم لیزر جای جوش صورت
آکوتان چگونه عمل می‌کند؟
قرص آکوتان می‌تواند علل اصلی بروز آکنه را هدف قرار دهد. زیرا آکنه به دلیل مسدود شدن منافذ پوست فرد با چربی و سلول‌های مرده پوست ایجاد می‌شود. این منافذ بسته می‌توانند مکانی مناسب برای رشد باکتری‌های پوست ایجاد کنند و در نهایت منجر به واکنش التهابی و مشخصه زیت یا کومدون خواهند شد.
آکوتان با کوچک کردن غدد چربی، جلوگیری از مسدود شدن منافذ، کاهش رشد باکتری‌های پوست و اثرات ضدالتهابی، به درمان آکنه کمک زیادی می‌کند. در طول درمان، آکوتان می‌تواند تولید روغن (سبوم) را روی پوست کاهش دهد. این امر می‌تواند باعث بروز خشکی روی پوست شود که با استعمال موضعی کرم‌های مخصوص مرتفع خواهد شد.
اکثر مردم، مصرف داروی آکوتان را تا زمان برطرف شدن آکنه ادامه می‌دهند. با این حال، برخی از افراد عود آکنه دارند و باید دوره دوم مصرف آکوتان را هم دنبال کنند. ممکن است چندین هفته یا بیشتر طول بکشد تا آکوتان اثر کامل خود را داشته باشد، بنابراین می‌تواند وضعیت آکنه را در ابتدای درمان آن بدتر کند. اکثر افرادی که آکوتان مصرف می‌کنند، باید یک دوره درمانی 15 تا 20 هفته‌ای را با آن درگیر باشند.
بیشتر بخوانید: کاشت ابرو مردانه چگونه انجام می‌شود و چه مزایایی دارد؟
هشدارهای مصرف داروی آکوتان
در صورت داشتن علائم واکنش آلرژیک به آکوتان مانند کهیر، تنفس دشوار، تورم در صورت یا گلو نباید این دارو را مصرف کنید. همچنین اگر متوجه واکنش شدید پوستی، تب، گلودرد، سوزش چشم، درد پوست، بثورات پوستی قرمز یا بنفش شدید، نباید دارو را مصرف کنید و بلافاصله باید با پزشک خود مشورت فرمایید. خشکی پوست نیز می‌تواند یکی از عوارض رایج مصرف نمودن داروی آکوتان باشد که زیاد بودن آن خطرناک است. اما خشکی کم را باید از علایم طبیعی این دارو دانست و می‌توان از کرم‌های تجویزشده توسط پزشک برای رفع آن بهره برد. نکته مهم این است که این خشکی پوست را نمی‌تواند با بیماری لیکن پلان، یکسان در نظر گرفت.
درمان بیماری لیکن پلان
اگر بیوپسی شما لیکن پلان را نشان داد و هیچ علامتی نداشتید، احتمالاً نیازی به درمان نخواهید داشت. در بیشتر موارد، لیکن پلان در عرض 2 سال به طور کلی از بین می‌رود. اگر علائمی مانند خارش شدید یا زخم در دهان یا ناحیه تناسلی خود دارید، درمان‌های مختلفی می‌توانند به شما کمک کنند. اگر لیکن پلان روی پوست سر شما ظاهر شده است، درمان آن برای جلوگیری از ریزش دائمی مو بسیار مهم خواهد بود.
لیکن پلان هیچ علت و درمان مشخصی ندارد، اما درمان‌های مختلف زیر می‌توانند به تسکین علائم و تسریع بهبودی فرد کمک کنند.
- داروی آنتی‌هیستامین یا ضد حساسیت برای رفع خارش.
- قرار دادن استروئیدها روی پوست یا در دهان برای مبارزه با التهاب.
- مصرف استروئیدها به شکل قرص آکوتان برای درمان موارد شدید.
- نوعی درمان با اشعه ماوراء بنفش به نام PUVA
- رتینوئیک اسید یا آکوتان، دارویی که از ویتامین A مشتق شده و معمولا برای آکنه استفاده می‌شود.
- تاکرولیموس و پیمکرولیموس، پمادهایی که برای اگزما استفاده می‌گردند.
جمع‌بندی
مصرف داروی آکوتان می‌تواند موجب بروز خشکی در پوست گردد که گهگاه با بیماری لیکن پلان اشتباه گرفته می‌شود. اما این دارو در واقع در شرایط حاد این بیماری برای رفع آن نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. امیدواریم مطالب مطرح شده در این نوشته برای شناخت این بیماری، داروی آکوتان و رابطه این دو با هم مفید بوده باشد.
منابع: drugs، skinsight، ro، hopkinsmedicine
